पोलीस प्रशिक्षण केंद्र नानवीज दौंड येथे डॉक्टर कपिल देशमुख यांनी CPR (Cardio Pulmonary Resuscitation – हृदय-फुप्फुस पुनर्जीवन) ही एक तात्काळ जीव वाचविण्याची प्रक्रिया आहे. या विषयावर मार्गदर्शन करण्यात आले. तसेच माननीय श्री. नंदकुमार ठाकूर, भा.पो.से.प्राचार्य पोलीस प्रशिक्षण केंद्र, नानवीज दौंड, यांचे मार्गदर्शनाने , श्री.रघुनाथ शिंदे, उपप्राचार्य पोलीस प्रशिक्षण केंद्र, नानवीज दौंड सर्व अंतर वर्ग, बाह्य वर्ग पोलीस अधिकारी, अंमलदार, वैद्यकीय अधिकारी,तसेच सत्र क्रमांक ४७ मधील नवप्रविष्ठ पोलीस प्रशिक्षणार्थी उपस्थित होते.

CPR (Cardio Pulmonary Resuscitation – हृदय-फुप्फुस पुनर्जीवन) ही एक तात्काळ जीव वाचविण्याची प्रक्रिया आहे, जी एखाद्या व्यक्तीचा श्वास किंवा हृदयाची धडधड थांबल्यावर केली जाते. यात हृदय व फुप्फुसांना कृत्रिम पद्धतीने काम करून देऊन, शरीरात रक्त व ऑक्सिजनचा पुरवठा चालू ठेवला जातो.

CPR करण्याचा उद्देश

हृदय बंद पडल्यावर मेंदू व इतर अवयवांना रक्त व ऑक्सिजनचा पुरवठा सुरू ठेवणे.

रुग्णाच्या जीव वाचविण्याची शक्यता वाढवणे.

रुग्णालयात पोहोचेपर्यंत वेळ मिळवून देणे.

—

CPR कधी करावे?
जर व्यक्ती:
1. श्वास घेत नसल्यास किंवा अनियमित श्वास घेत असल्यास.
2. नाडी (pulse) लागत नसेल.
3. बेशुद्ध आणि प्रतिसाद देत नसेल.

CPR करण्याची पद्धत (Adult)

1. सुरक्षितता तपासा
स्वतःची आणि रुग्णाची सुरक्षा पाहा.
परिस्थिती धोकादायक नाही याची खात्री करा.

2. प्रतिसाद तपासा
खांदा हलक्या हाताने हलवा, मोठ्याने आवाज द्या – “तुम्ही ऐकू शकता का?”

3. मदत बोलवा
लगेच 108 / 112 ला कॉल करा किंवा जवळच्या व्यक्तीला मदत बोलवायला सांगा.
शक्य असेल तर AED (Automated External Defibrillator) आणा.

4. श्वास तपासा
डोके थोडे मागे झुकवा, हनुवटी वर उचला (Head tilt–Chin lift).

10 सेकंदात श्वासाची हालचाल, आवाज, वारा जाणवतो का ते पाहा.

5. छातीवर दाब (Chest Compressions)
रुग्णाला पाठीवर सपाट पृष्ठभागावर झोपा.
हाताची तळवे एकावर एक ठेवा, छातीच्या मध्यभागी (sternum) ठेवा.
हात सरळ ठेवा, कोपर वाकवू नका.
जोरात आणि जलद दाब द्या – किमान 5 सें.मी. खोलीपर्यंत, दर मिनिटाला 100-120 दाब.
प्रत्येक दाबानंतर छाती परत येऊ द्या.

6. श्वसन सहाय्य (Rescue Breaths)
30 दाब + 2 श्वास असा क्रम ठेवा.
श्वास देताना रुग्णाचा नाक बंद करून तोंडातून फुंकर द्या, छाती वर येते का ते पहा.

7. CPR चालू ठेवा
रुग्ण हालचाल करेपर्यंत, श्वास सुरू होईपर्यंत किंवा वैद्यकीय मदत पोहोचेपर्यंत CPR सुरू ठेवा.
जर AED आला, तर त्याच्या सूचनांचे पालन करा.

महत्त्वाच्या सूचना

लहान मुले व बाळांसाठी पद्धत थोडी वेगळी असते (दाब कमी आणि बोटांनी).

प्रशिक्षणाशिवाय श्वास देणे शक्य नसेल तर Hands-only CPR करा (फक्त दाब द्या, 100-120/min).

प्रत्येक सेकंद महत्त्वाचा असतो – 4-6 मिनिटांत मेंदूला कायमची इजा होऊ शकते.